Racja stanu współczesnej Polski
Instytut Stosunków Międzynarodowych Akademii Finansów i Biznesu Vistula zaprasza na otwarte Seminarium Naukowe, n.t. „RACJA STANU WSPÓŁCZESNEJ POLSKI”. Wartości racji stanu są względnie trwałe, ulegają tylko historycznym zmianom pod wpływem uwarunkowań wewnętrznych w państwie lub też w wyniku ewolucji czynników zewnętrznych.Wykład wygłosi i dyskusję poprowadzi prof dr hab. Kazimierz Łastawski. Seminarium odbędzie się we wtorek, 24 stycznia 2017 r., o godz. 10:00, w sali 21 Akademii Finansów i Biznesu Vistula.
TEZY WYKLADU
Pojęcie racji stanu.
Racja stanu to „nadrzędność interesu ogólnego państwa jako całości, względem interesów szczególnych grup, traktowanych jako części wewnątrz tej całości. Ponieważ interesy tych grup są bardzo różnorodne i często sprzeczne między sobą, więc w interesie ogólnym państwa jest takie ich zespolenie i zharmonizowanie, aby rozbieżność ich nie osłabiała go i nie rozbijała jego jedności” (Florian Znaniecki). Racja stanu to „historycznie zmienne, żywotne zewnętrzne i wewnętrzne interesy państwa” (Jacek Ziemowit Pietraś, Kazimierz Łastawski, Arkady Rzegocki).
Współcześnie racja stanu jest używana zamiennie z bliskimi znaczeniowo, acz nieprecyzyjnymi pojęciami: „interes narodowy”, „interes państwowy”, czy„interes państwowo-narodowy. Kojarzy się też z pojęciami: „mąż stanu”, „zamach stanu”, „zdrada stanu”, „sekretarz stanu”, „Trybunał Stanu” czy „Rada Stanu”, a także „dobro wspólne.” Wartości racji stanu są względnie trwałe, ulegają tylko historycznym zmianom pod wpływem uwarunkowań wewnętrznych w państwie (zmian ustrojowych, przyjęcia nowej strategii), lub też w wyniku ewolucji czynników zewnętrznych (wojen, zmian układów sił).
Konstytucyjna racja stanu.
Normatywne ujęcie polskiej racji stanu najpełniej wyraża artykuł 5 Konstytucji RP z 1997 roku stwierdzający: „Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolność i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwa obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.”
Kształtowanie racji stanu.
Największy wpływ na kształtowanie polskiej racji stanu mają konstytucyjne władze państwa. Dysponują one możliwością działań władczych, zespołem specjalistów oraz najważniejszym zasobem informacji. Oddziałują również przywódcy partii politycznych i organizatorzy ugrupowań pozarządowych. Szczególną rolę w realizacji racji stanu ma do odegrania prezydent RP, który jest zarazem głową państwa, „strażnikiem konstytucji” i wyrazicielem racji stanu.
Podstawy polskiej racji stanu.
zapewnienie warunków bezpiecznego rozwoju (poprzez współpracę wspólnotową i sojuszniczą, umacnianie nowoczesnego państwa, współdziałanie z sąsiadami w tym z Rosją);
utrwalanie tożsamości narodowej (dziedzictwa narodowego, kultury, języka, obyczaju);
zachowanie suwerenności i integralności terytorialnej;
umacnianie prestiżu Polski poza granicami (unikanie stereotypów w działaniach, inicjatywność i poszukiwanie dobrych partnerów);
bezkompromisowość działań w sytuacjach nadzwyczajnych.
Bariery w procesie realizacji racji stanu.
rozwinięte partyjnictwo (nasilone podziały, inspirowanie konfliktów wewnętrznych);
przesadne naśladownictwo Zachodu w kulturze, gospodarce i polityce;
nieracjonalne działania w polityce zagranicznej
przesadna emocjonalność działań politycznych;
eliminowanie autorytetów narodowych (IPN);
osłabianie wewnętrzne państwa;
tolerowanie przez władze ugrupowań skrajnych.
Podstawowa literatura:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Warszawa 1997);
Arkady Rzegocki, Racja stanu a polska tradycja myślenia o polityce (Kraków 2008);
Kazimierz Łastawski, Polska racja stanu po wstąpieniu do Unii Europejskie (Warszawa 2009);
Przemysław Grudziński, Państwo inteligentne. Polska w poszukiwaniu międzynarodowej roli (Toruń 2008);
Eugeniusz Noworyta, Różne oblicza polskiej racji stanu (Łódź – Warszawa 2010);
Raporty Komitetu Prognoz przy Prezydium PAN „ Polska 2000 Plus”.
Prof. dr hab. Kazimierz Łastawski
Jest specjalistą z zakresu polskiej polityki zagranicznej, współczesnych stosunków międzynarodowych i historii integracji europejskiej. Absolwent Liceum Bibliotekarskiego w Krakowie i studiów historycznych w Warszawie. Od 2004 roku profesor nauk humanistycznych z inicjatywy Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW. Był wykładowcą trzech kolejnych akademii wojskowych (WAP, WAT, AON), Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Kielcach, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz kilku uczelni niepublicznych. W latach 1990-1997 był dyrektorem Centralnej Biblioteki Wojskowej, organizatorem przeniesienia CBW z al. Szucha 12 do nowego gmachu na ul. Ostrobramskiej 109. W badaniach naukowych specjalizuje się w problematyce integracji europejskiej i polskiej racji stanu. Główne prace: Koncepcja polityki zagranicznej Wielkiej Brytanii w latach 1945-1956 (1976) , Racja stanu Rzeczypospolitej Polskiej (2000), Od idei do integracji europejskiej (2003, 2004), Polskość w Europie. Polska tożsamość narodowa w integrującej się Europie (2004), Historia integracji europejskiej (2006, 2011), Polska racja stanu po wstąpieniu do Unii Europejskiej (2009). W druku znajduje się praca Polska i Polacy Europie. Historia i współczesność.
